Terapia małżeńska

Terapia małżeńska jako ogniwo w naturalnym systemie pomagania i wsparcia

Terapia małżeńska – profesjonalna pomoc dla osób przeżywających trudności w bliskim związku

Terapia małżeńska jak również terapia par ma na celu poprawę jakości związku poprzez pomaganie partnerom w rozwoju umiejętności komunikacyjnych, w rozwiązywaniu konfliktów (Rathaus,2004.) Wiele par cechuje nierównomierny rozkład sił w związku, który może dotyczyć różnych aspektów na przykład podziału obowiązków domowych, poziomu zaangażowania w życie rodzinne, zaabsorbowania pracą zawodową lub/i hobby kosztem czasu przeznaczonego dla rodziny. Ta nieadekwatność w związku może odnosić się także do nierównomiernego okazywania uczuć, udzielania wsparcia partnerce/partnerowi. W sytuacji, gdy jeden z małżonków ma poczucie, że więcej inwestuje w związek i trudno o wzajemne porozumienie, wtedy terapia małżeńska może okazać się pomocna w nadaniu związkowi bardziej partnerskiego wymiaru. Przywrócenie harmonii w związku sprzyja wzrostowi satysfakcji, a także wpływa na hamowanie przemocy w środowisku domowym. Wskazuje się, że paradoksalnie większą skłonność do agresji stwierdza się u tej osoby, która ma mniej do powiedzenia w związku. Przemoc może więc być sposobem skompensowania niezdolności dwojga osób w związku do równomiernego podzielenia się wpływami, w zakresie innych aspektów związku ( Babcock i in, 1993;za: Rathaus,2004).

Psychoterapia jako uznana metoda leczenia

W zależności od podejścia teoretycznego psychoterapia jest różnie definiowana. Może być określana jako forma interpersonalnej perswazji lub edukacji psychospołecznej, jako technologia behawioralna lub rodzaj przewodnictwa w zakresie zmiany samego siebie. Psychoterapia uznawana jest za metodę leczenia, która ma przynieść pacjentowi ulgę w cierpieniu, za pomocą sprawdzonych metod klinicznych i zabiegów interpersonalnych. Celem psychoterapii jest towarzyszenie pacjentowi przy modyfikacji zachowania, emocji, sposobu myślenia, przeżywania na takie, które korzystnie wpływają na dobrostan pacjenta (Czabała, 2013). Istotą psychoterapii bez względu na podejście teoretyczne, w którym jest prowadzona jest uzyskanie zmiany u pacjenta, czyli zmniejszenie lub usunięcie występujących objawów, bądź niepożądanych zachowań.
Literatura fachowa podaje, że wszystkie szkoły psychoterapii uzyskują podobne efekty w zakresie skuteczności terapii. Nie ma dowodów naukowych, że terapia prowadzona w określonym nurcie terapeutycznym jest skuteczniejsza od terapii w innym podejściu. Wykazano, że wszystkie szkoły psychoterapii uzyskują podobne rezultaty.
Podstawowymi czynnikami wszystkich metod psychoterapii, które prowadzą do dobrych efektów są:

  • wzbudzanie nadziei,
  • wzbudzanie pobudzenia emocjonalnego podczas trwania psychoterapii,
  • zachęcanie pacjentów do podejmowania określonych czynności poza sesjami terapeutycznymi,
  • zachęcanie pacjentów przez terapeutę do poszukiwania nowych sposobów rozumienia siebie i swoich problemów.
psychoterapia

Relacja terapeutyczna

Duże znaczenie w procesie terapii przypisuje się relacji terapeutycznej, jako środowiska uzdrawiającego dla pacjenta. Relacja między pacjentem, a terapeutą doceniana jest w każdym nurcie psychoterapii, ze względu na leczący wpływ relacji terapeutycznej w odniesieniu do pacjenta. Jest ona różnie definiowana, w zależności od szkoły terapeutycznej, ale można w tych opisach znaleźć wspólne elementy. Związek terapeutyczny to przede wszystkim stwarzanie przez terapeutę warunków, sprzyjających wprowadzeniu oczekiwanej przez pacjenta zmiany w jego życiu. Istotna jest pełna akceptacja pacjenta przez terapeutę, zgodność oczekiwań i świadomość, że terapeuta jest ekspertem. Istotne w procesie terapii jest także zapewnienie poczucia bezpieczeństwa pacjentowi, które obejmuje takie aspekty jak tajemnica treści spotkań oraz przekonanie, że stosowane procedury terapeutyczne będą pomocne dla pacjenta. W relacji terapeutycznej pacjent ma również możliwość doświadczenia uczuć, reakcji emocjonalnych, które pacjent odczuwa podczas sesji terapeutycznych, gdy terapeuta wystawia go na nowe doświadczenia interpersonalne w relacji ze sobą. Stworzenie takich sytuacji ma na celu umożliwienie pacjentowi takich przeżyć, które będą odmienne od dotychczasowych schematów interpersonalnych pacjenta. Terapeuta bowiem nie pozwoli sprowokować się do agresji jako odpowiedzi na agresję ze strony pacjenta, czy do dominacji jako reakcji na uległość pacjenta. Zdobyte doświadczenia w tym zakresie mogą być pomocne pacjentowi w kształtowaniu nowych schematów interpersonalnych lub wprowadzaniu zmiany w istniejących schematach zachowania w relacji (Czabała,2013).

Psycholog Zimbardo w jednej ze swoich publikacji również pisze, że podstawą zaufania i chęci otworzenia się jest poczucie bezpieczeństwa. Ważne jest miejsce, osoba oraz sam kontakt, by można się odważyć i wyjść z ukrycia (Zimbardo, 2012).

Konkludując kiedy terapeuta zatroszczy się o jakość dobrej relacji terapeutycznej z pacjentem, gdy spełnione są przesłanki dotyczące poczucia bezpieczeństwa pacjenta, to szanse na powodzenie terapii wzrastają. Należy jednak wskazać, że kluczowe dla efektywnej terapii są zgoda i zaangażowanie pacjenta w proces terapeutyczny.
Wszystkie aspekty dotyczące zasad prowadzenia terapii z indywidualnym pacjentem odnoszą się również do terapii małżonków, bądź par. W terapii małżeńskiej relacja terapeutyczna zawiązana jest pomiędzy osobą pomagającą (terapeutą), a parą małżeńską. W terapii oboje małżonkowie mają takie same prawa. Uważność ze strony terapeuty na wnoszone kwestie przez współmałżonków, z założenia powinna być równomiernie rozłożona pomiędzy oboje partnerów w terapii męża i żonę.

Podczas terapii małżonkowie nabywają umiejętności komunikacyjnych na przykład jak wyrażać swoje emocje, jak słuchać się wzajemnie, jak radzić sobie z takimi uczuciami jak gniew, złość. Opanowują sposoby radzenia sobie z problemami zgłaszanymi podczas terapii (Rathaus,2004).

Różnice w postrzeganiu obrazu małżeństwa przez kobiety i mężczyzn

Występują istotne różnice w postrzeganiu obrazu małżeństwa przez kobiety i mężczyzn. Terapeuci zajmujący się terapią małżeńską zauważyli, że w małżeństwach przeżywających kryzys w związku najczęściej występują zachowania wewnętrznie sprzeczne. Przykładem może być sytuacja, gdy kobieta wrzeszcząc na męża mówi do niego by wracał i był dla niej miły. Uogólniając można powiedzieć, że w małżeństwach przeżywających kłopoty występuje schemat zachowania kiedy ona chce bliskości, a on wycofuje się. Autorzy zajmujący się tym zagadnieniem wskazują, że zanim para trafi do poradni małżeńskiej, komunikacja w małżeństwie zaczyna wtedy przebiegać według wzoru: zaangażowanie-wycofanie się. W tak układającej się relacji małżeńskiej on skarży się na nierozsądne żądania i wybuchy ze strony żony, a ona rozpacza z powodu obojętnego traktowania przez męża tego, co mówi. Zaobserwowane zachowania u męża i żony wskazują na istnienie w małżeństwie dwóch odmiennych rzeczywistości emocjonalnych. U podłoża różnic emocjonalnych jej i jego mogą być częściowo uwarunkowania biologiczne, ale także różnice mogą wynikać z kształtowanych już w dzieciństwie różnic w emocjach między obu płciami. Istnieje duży materiał badawczy, z którego wynika, że chłopcy i dziewczynki uczą się odmiennych rzeczy na temat jak radzić sobie z emocjami. Rodzice rozmawiają o emocjach – z wyjątkiem złości- z dziewczynkami, stąd dziewczęta posiadają większą wiedzę o emocjach, niż chłopcy (Goleman,2007).

Emocje w związku

Właściwa umiejętność rozpoznawania i zarządzania emocjami jest niezbędna w tworzeniu trwałego i szczęśliwego związku.

W oparciu o przeprowadzone badania Leslie Brody i Judith Hall (Goleman,2007) wskazują, że dziewczynki wcześniej opanowują umiejętności językowe, niż chłopcy, tym samym mają większe doświadczenie i wprawę w werbalizacji swoich emocji, natomiast dla chłopców werbalizacja uczuć nie ma wielkiego znaczenia. Chłopcy częściej są nieświadomi własnych stanów emocjonalnych i innych osób. Uogólniając chłopcy w sytuacjach, gdy ogarnia ich złość dążą do konfrontacji i nie myślą o zakamuflowanych metodach ataku. W dorosłym życiu mężczyźni wykazują się mniejszą orientacją w niuansach życia emocjonalnego. Konkludując występujące różnice w edukacji emocjonalnej kształtują odmienne umiejętności u dziewcząt i chłopców. Dziewczęta nabierają wprawy w biegłym odczytywaniu sygnałów werbalnych i niewerbalnych podczas komunikacji, a chłopcy nabierają wprawy w minimalizowaniu emocji zwłaszcza tych związanych z podatnością na zranienie, strach, ból czy poczucie winy (Goleman,2007).

Wcześniejsza edukacja jak radzić sobie z emocjami i zdobyte w tym zakresie doświadczenie powodują, że w dorosłym życiu kobiety zazwyczaj wstępując w związek małżeński są przygotowane do roli „menadżera emocji”, natomiast mężczyźni zawierając małżeństwo nie doceniają znaczenia tej umiejętności dla utrzymania związku i dobrych relacji w małżeństwie. Jak wskazują przeprowadzone badania (Goleman, 2007) dla kobiet najważniejszym elementem zadowolenia w małżeństwie jest występowanie „dobrego porozumienia” pomiędzy nimi, a ich mężami, czyli docenianie przez kobiety znaczenia rozmowy w związku. Natomiast badania nie wykazały, żeby to było najważniejsze dla mężczyzn. Z kolei inny badacz psycholog Ted Huston (Goleman,2007) twierdzi, że dla żon intymność oznacza rozmowy na różny temat, także związany z małżeństwem. Mężczyźni raczej tego nie rozumieją i wolą wspólnie z żoną wykonywać konkretne rzeczy, a nie koncentrować się na rozmowach, nawet jeżeli mają one dotyczyć spraw związanych z małżeństwem. Huston pisze, że można zaobserwować zmianę zachowania mężczyzn wobec kobiet w okresie zalotów, wtedy wykazują oni większą gotowość i ochotę do rozmów – co zaspokaja u ich przyszłych żon poczucie zażyłości- niż po ślubie. Po zawarciu małżeństwa mężowie poświęcają coraz mniej czasu na rozmowy z żoną, a poczucie bliskości daje mężczyznom raczej wspólna aktywność z żoną.

W oparciu o przedstawione rozważania dotyczące funkcjonowania kobiet i mężczyzn, można wskazać na występujące zróżnicowanie emocjonalne między płciami, które ma swoje konsekwencje w radzeniu sobie z różnymi nieporozumieniami i pretensjami do jakich dochodzi w każdym intymnym związku. W sytuacji gdy małżonkowie nie potrafią się porozumieć, taka sytuacja może prowadzić do kryzysu. Jednak kryzys w związku nie musi oznaczać rozpadu małżeństwa. Ważne jest, aby małżonkowie wcześnie reagowali na pojawiające się oznaki kryzysu i zaczęli na ten temat rozmawiać, szukając możliwości porozumienia i rozwiązań dla sytuacji wyzwalających konflikty między nimi.

Poczucie dyskomfortu, które towarzyszy niepowodzeniom jest źródłem cierpienia, ale jest również bodźcem do usuwania tego dyskomfortu. Większość ludzi realizując swoje potrzeby napotyka różne przeszkody i trudności. Doświadczanie trudności w realizacji wytyczonych celów i zadań wzbudza u wszystkich osób podobne uczucia jak lęk, poczucie krzywdy, poczucie winy, czy też złość. Takie uczucia są informacją dla człowieka o tym, że pożądany rezultat nie jest zgodny z oczekiwanym, ale zarazem mogą być źródłem energii motywującym do dalszych działań i pracy w celu osiągnięcia zamierzonych celów życiowych. Przeżywanie trudnych emocji na skutek niepowodzeń, można również odnosić się do sytuacji, kiedy pojawił się kryzys w związku. Warto wtedy wykorzystać doświadczenia płynące z trudnych relacji w małżeństwie, na rzecz poprawy funkcjonowania w związku małżeńskim. Ludzie bowiem uczą się, wykorzystując swoje wcześniejsze doświadczenia dobre i złe. Wiedzą wtedy do czego powinni dążyć bo to daje im spełnienie i satysfakcję, a jakich sytuacji unikać, aby nie narażać się na cierpienie(Czabała,2013).

W literaturze fachowej pisze się, że o trwałości i spójności małżeństwa lub przeciwnie o rozbijaniu małżeństwa, nie decydują wcale sprawy konkretne jak: częstotliwość stosunków seksualnych, zgodność w kwestii stosowanych metod wychowawczych dzieci, ale zdecydowanie większy wpływ odgrywa sposób w jaki małżonkowie dyskutują o sprawach trudnych i bolesnych (Goleman, 2007). Kluczowe dla jedności małżeństwa i jego przetrwania jest dojście małżonków do porozumienia, pomimo występujących różnic między płciami, by dalej móc konstruktywnie rozmawiać o swoich emocjach i swojej przyszłości w małżeństwie. Dobra komunikacja w małżeństwie z uwzględnieniem występujących różnic między kobietami i mężczyznami w sposób istotny korzystnie wpływa na intymne relacje małżonków i trwałość małżeństwa.

Występowanie różnic między małżonkami w zakresie radzenia sobie z emocjami, jest tylko jednym z obszarów, gdzie małżeństwo może doświadczyć trudności. Pojawiające się problemy w związku intymnym mogą dotyczyć różnych kwestii i wynikać z występujących różnic uwarunkowanych biologicznie, bądź z braku kompetencji potrzebnych do optymalnego i szczęśliwego funkcjonowania w małżeństwie. Małżonkowie na pojawiające się trudności w małżeństwie powinni być uważni i rozmawiać o tym między sobą. Dobra komunikacja w małżeństwie sprzyja radzeniu sobie z pojawiającymi się trudnościami. W sytuacji kiedy małżonkowie sami nie są w stanie zaradzić występującym trudnościom, mogą rozważyć możliwość skorzystania z profesjonalnej pomocy terapeutycznej. Terapia małżeńska może być szansą dla małżonków doświadczających sytuacji kryzysowej, kiedy w małżeństwie trudno o wzajemne porozumienie i satysfakcję oraz szczęście płynące z bycia razem w intymnym związku.

Czynniki określane jako pomocne w kształtowaniu satysfakcjonujących relacji w małżeństwie

Poradnia małżeńska jest miejscem, gdzie małżonkowie mogą udać się by uzyskać pomoc w umiejętnym rozwiązaniu występujących trudności w małżeństwie, wnosząc w proces terapeutyczny swoje doświadczenie bycia w relacji małżeńskiej i posiadane umiejętności i kompetencje.

Dowodzi się, że strategia która zapewnia prawidłowe funkcjonowanie małżeństwa polega na tym, aby nie koncentrować się na sprawach konkretnych o które małżonkowie toczą spory, jak wychowanie dzieci, seks, prace domowe, czy pieniądze, ale bardziej skupiać się na rozwijaniu swoich umiejętności emocjonalnych. Praca małżonków nad kształtowaniem przede wszystkim empatii, umiejętności uważnego słuchania, zdolności uspokajania siebie i uspokajania partnera, znacznie zwiększa szanse na pomyślne rozwiązanie sytuacji trudnych w małżeństwie, łagodzi nieporozumienia i prowadzi do przezwyciężania pretensji i rozkwitu wzajemnych dobrych relacji w związku (Goleman,2007).

Z kolei inny autor Wojciszke (1993) pisze, że podstawowymi warunkami udanego związku są chęć oraz umiejętność wczuwania się partnerów w siebie nawzajem oraz porozumiewanie się ze sobą. Empatia, czyli wczuwanie się w innego człowieka może oznaczać przyjmowanie cudzego punktu widzenia, ale oznacza również ciepłe emocjonalne współbrzmienie dla drugiej osoby w związku, która znajduje się w jakimś kłopocie. Częstsze przyjmowanie perspektywy partnera w związku i nie uznawanie własnej perspektywy za jedynie słuszną, pomniejsza koncentrację na sobie i sprzyja tolerancji wobec odmienności partnera. W takiej sytuacji poglądy partnera, które są odmienne od naszych przestają być bezsensowne, a stają się po prostu inne. Przyjęcie postawy, gdzie dopuszcza się możliwość, że druga osoba w związku może mieć również rację, prowadzi do osłabienia konfliktów i zmniejszenia ich liczby, a także narasta skłonność do kompromisu w przypadku szukania rozwiązań dla istniejących już konfliktów. Przeprowadzone badania (Long i Andrews,1990; za:Wojciszke,1993) potwierdzają, że gdy oboje partnerzy w związku mają dużą skłonność do przyjmowania cudzego punktu widzenia, to obserwuje się wzrost satysfakcji ze wzajemnych kontaktów i całego związku.

Należy wskazać, że wiele reakcji emocjonalnych ważnych dla wspólnego pożycia, zostało już ukształtowanych w dzieciństwie, stąd potrzeba dużo wytrwałości i czujności by wprowadzić korzystne zmiany we wspólnym życiu małżeńskim. Wprowadzenie zasadniczych zmian satysfakcjonujących obie strony w bliskim związku, uzależnione jest też od motywacji do zmiany jaką posiadają małżonkowie (Goleman,2007).

W sytuacji, gdy okoliczności i brak porozumienia między małżonkami doprowadziły do kryzysu w związku warto, aby para wykorzystała ten czas i aktywnie zaangażowała się w pracę nad sobą, nad poprawą wzajemnych relacji w małżeństwie. Poradnia małżeńska oferująca terapię, daje szansę na odbudowę miłosnego życia w małżeństwie i ukształtowanie na nowo satysfakcjonujących relacji w związku. Wysiłek pary małżeńskiej włożony w terapię, może zaowocować uzyskaniem spójności i pełnego porozumienia w małżeństwie.

Opracowała: Danuta Maria Taflińska

Bibliografia

Czabała, J.C.(2013). Czynniki leczące w psychoterapii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe 
 PWN.
Goleman, D.(2007). Inteligencja emocjonalna. Poznań: Media Rodzina.
Rathus,S.A.(2004). Psychologia współczesna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo
 Psychologiczne.
Wojciszke, B. (1993). Psychologia miłości. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo
 Psychologiczne.
Zimbardo, P .G. (2012). Nieśmiałość. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.