Pytania, które warto zadawać – eksperyment

Czy odpowiednia konfiguracja pytań zadanych podczas rozmowy dwóch obcych sobie osób, może spowodować znaczne zbliżenie ich do siebie i to zaledwie w 45 minut? Czy jest możliwe, aby wytworzona relacja była bardziej zażyła niż inne wcześniejsze znajomości? Poniższy eksperyment przeprowadzony przez psychologa Arthura Arona ukazuje, że aby zwiększyć bliskość z partnerem nie musimy wykonywać żadnych skomplikowanych ćwiczeń – wystarczy rozmowa na ważne tematy przez określony czas. Nawet miejsce, w którym się ona odbywa nie jest tak istotne jak określone pytania, które zadajemy.

Powyższy teledysk stanowi jedynie wariację na temat opisywanego badania. Nie zmienia to jednak potencjału jaki tkwi w zwyczajnej, choć pogłębionej konwersacji, na którą zazwyczaj w codzienny życiu nie znajdujemy czasu. Poza okresem randkowania – być może między innymi dlatego często wspominamy ten czas jako szczególnie atrakcyjny moment naszego życia. Poniższy eksperyment wydaje się ważny nie tylko z punktu widzenia poznawania nowych osób, lecz również jako istotny punkt odniesienia jeśli chcemy pogłębić z kimś naszą relację. Jak wykazano zwykła rozmowa na powierzchowne tematy, nie wpływa znacząco na naszą wzajemną więź. Pogłębienie jej wymaga od nas nieco więcej wysiłku. Przede wszystkim próby odpowiedzenia sobie na pytania ważne z punktu widzenia naszego oraz otoczenia, a także podzielenia się tym z drugą osobą i zapytania jej o to samo.
Badacze podkreślają, że celem badania było stworzenie tymczasowego uczucia bliskości z partnerem rozmowy, a nie utworzenie rzeczywistego trwałego związku. Uczucia które badacze porównują z pojęciem intymności w psychologii (np. Reis i Shaver 1988).

Różne wersje eksperymentu

W podstawowej wersji eksperymentu dwie osoby przeciwnej płci, przebywając same w wygodnym pomieszczeniu, wykonywały serię ujawniających swoją osobę zadań, przez okres 1,5 godziny. Otrzymano spektakularne wyniki, które świadczyły o wysokim poziomie wykształconej wzajemnej bliskości, która była oceniana wysoko nawet po upływie kilku miesięcy. Jedna z par wzięła nawet ślub. Postanowiono zrobić kolejną wersję eksperymentu, w której przytulny pokój zastąpiono klasą, a czas skrócono do 45 minut. Przyjęto również do eksperymentu pary tej samej płci.

Do badania zaproszono studentów. Zamieszczono ogłoszenie, w którym widniała informacja, że danego dnia klasa będzie przeznaczona na demonstrację metod eksperymentalnych, która będzie również częścią badania na temat bliskości interpersonalnej.

Zostaniecie dobrani w pary z osobami, których nie znacie (dobierzemy was na podstawie kwestionariuszy, które wcześniej wypełnicie), które uważamy że polubicie i które polubią was. W ciągu pierwszej godziny będziecie wykonywali serię zadań (jak na przykład rozmowa na określone tematy), których przeznaczeniem jest zbliżenie was do siebie nawzajem

Początek badania

Kwestionariusz wstępny zawierał przede wszystkim zgodę na uczestniczenie w badaniu, opis projektu, dane demograficzne, prośbę o wskazanie osób, które ewentualnie mogłyby znać, 17 pytań dotyczących postaw, oraz badających styl przywiązania danej osoby. Wśród pytań o postawy znajdowały się informacje jakie cechy osoby skreślałyby go jako potencjalnego partnera, oraz jak bardzo ważna dana cecha jest dla niego w siedmiostopniowej skali. Styl przywiązania był badany testem Hazan i Shaver (1987) zmodyfikowanym przez Barholomew i Horowitz (1991).
Kiedy badani przybyli na miejsce zostali oni rozmieszczeni po salach i usadzeni według wcześniej ustalonych par, oraz odległościach od siebie. Każda z par następnie przeprowadziła serię odkrywających siebie zadań przez okres 45 minut. Następnie były one rozdzielane i wypełniały specjalne kwestionariusze poeksperymentalne – wypełniło je około 80% osób.

Kluczowe elementy eksperymentu

– Porównanie efektów oddziaływania „rozmowy towarzyskiej” oraz „rozmowy ujawniającej/odkrywającej siebie
– Dobranie osób, w taki sposób, aby ich główne postawy nie powodowały sprzeciwu bądź niechęci do drugiej osoby. (Byrne, 1971, Rosenbaum, 1986)
– Stworzenie oczekiwania, że partner rozmowy polubi jego bądź ją
– Jasne określenie, że ich celem będzie zbliżenie się do siebie.

Wśród wymienionych elementów okazało się, że największe znaczenie miał pierwszy oraz ostatni z nich. W obu badaniach dobierano osoby według odpowiedniej kombinacji stylów przywiązania (przeczytaj więcej na temat stylów przywiązania).

Kolejne wersje eksperymentu

W drugim badaniu wprowadzono pewne zmiany, aby sprawdzić jaki wpływ na wyniki będzie miało usunięcie nastawienia na lubienie partnera (i przez partnera) oraz sparowanie z osobą, która będzie miała sprzeczne poglądy z partnerem. Nie było istotnych różnic w wynikach, tak więc te dwie zmienne nie miały większego wpływu na powstanie bliskości czy wzajemną atrakcyjność.
W badaniu trzecim stworzono warunki, w których wytworzenie bliskości było przedstawiane jasno jako cel zadania. Dodatkowo wzięto pod uwagę wymiar ekstrawersji i introwersji przy dobieraniu osób w pary – tzn. dwóch przeciwnych typów temperamentu. Skala intro/ekstrawersji podkreśla chęć i zdolność respondentów do interakcji z obcymi osobami. Nie jest jednak wiadomo jak intro/ekstrawertycy zachowują się w sytuacji postrzeganej jako możliwość zbliżania się do siebie. Ekstrawertycy prawdopodobnie będą czuli się bardziej komfortowo, z drugiej strony introwertycy mogą czuć się lepiej w sytuacji rozmowy sam na sam. W badaniu ekstrawertycy zostali złączeni z ekstrawertykami a introwertycy z introwertykami, oraz w pary mieszane.
Podzielono uczestników na dwie grupy, w których pierwszej przedstawiono cel jako zwiększenie bliskości, a drugiej nie. Chciano sprawdzić, czy zostanie osiągnięty w jakimś stopniu istotny poziom bliskości nawet wtedy, gdy osoby badane nie będą wiedziały nic na temat celu eksperymentu.

Prof. Arthur Aron

Prof. Arthur Aron

Przebieg eksperymentu

Po dobraniu w pary i usadzeniu osób na miejscach zostały one poinstruowane, aby otworzyły kopertę, którą otrzymały od eksperymentatorów. W każdej z kopert znajdowała się instrukcja i trzy komplety arkuszy. Na wstępie znajdowała się informacja, że badanie to dotyczy bliskości interpersonalnej i celem osób będzie zbliżenie się do siebie z partnerem (które jak oczekują, będzie przyjemne), z którym zostali dobrani. Instrukcja zawierała także konkretną procedurę postępowania. Pierwszy arkusz mieli przeczytać na głos i wykonać razem dane zadanie. Po upływie 15 minut eksperymentator przerywał i kazał odłożyć pierwszy arkusz i sięgnąć po drugi. Po kolejnych 15 minutach podobnie – sięgając do arkuszu trzeciego. Po upływie kolejnych 15 minut przerwać i szybko opuścić pokój jak najdalej od swojego partnera i wypełnić formularz.

Zadania do wykonania

Osoby badane miały do wykonania jedno z dwóch zadań. Intensywność tych zadań rosła wraz z kolejnym arkuszem. W ten sposób każda para, nawet taka która wolno wykonywała zadania, była w stanie wykonać również zadanie najbardziej intensywne. Polegały one na zadawaniu konkretnych pytań znajdujących się w danej kopercie.

Wyniki eksperymentu

Wśród najważniejszych wyników pojawiło się stwierdzenie, że osoby reprezentujące styl unikający uzyskały niższy poziom bliskości niż pozostałe pary. Jest to zgodne z ogólną tezą, że osoby z tym stylem przywiązania tworzą gorsze jakościowo związki.

Dodatkowo zmienił się raportowany styl przywiązania, z tego przed i po zadaniu. Z badań nad stylami przywiązania wiemy, że są one kształtowane na wczesnym etapie rozwoju i nie podlegają tak łatwo modyfikacji. Ponieważ zaszła jednak zmiana w deklarowanych postawach, możemy wnioskować, że może to mieć wpływ na jednostkę również w dłuższej perspektywie.

Wyniki z badania trzeciego pokazały, że nie ma znaczenia to, że osoby były wcześniej nastawiane na cel jako zbliżenie się do siebie. Jednak kiedy został wzięty pod uwagę dodatkowy warunek odpowiedniego sparowania osób pod względem ekstra- i introwersji, zaczęło mieć już to znaczenie.

Ekstrawertycy uzyskali nieco wyższe wyniki w poziomie bliskości. Stali się oni sobie dużo bardziej bliscy niż pary introwertyczne w procedurze, w której nie wspominano o bliskości jako celu. W przypadku, gdy informowano ich o takim celu, znaczenie ekstra/introwersji było niewielkie.

Introwertycy uzyskali nieco niższy poziom bliskości. Można to tłumaczyć tym, że osoby introwertyczne generalnie gorzej czują się w interakcjach społecznych. Kiedy zbliżenie się do siebie zostało przedstawione im jako cel, zbliżyli się oni do siebie tak jak ekstrawertycy. Być może, gdy ten cel został im przedstawiony, introwertycy spostrzegli siebie jako szczególnie efektywnych w tego typu zadaniach

Ogólny wynik pokazał, że po 45 minutach interakcji, relacja była oceniana wyżej (wyższy poziom bliskości) niż najbliższy związek badanych ( u 30% studentów). Przy próbie porównania uzyskanej bliskości do wszystkich posiadanych relacji, oraz wiedzy na temat relacji innych osób, studenci ocenili że poziom tej bliskości jest zbliżony do tego z prawdziwe życia (zarówno ich relacji jak i ich znajomych).

Ciekawym uzyskanym wynikiem była informacja o tym, że osoby dobrane w pary na czas eksperymentu utrzymywały później ze sobą znajomość. W ciągu 7 tygodni od badania:
– 57% odbyło przynajmniej jedną rozmowę
– 35% robiło coś wspólnie
– 37% zaczęło siedzieć razem na zajęciach

Pozostaje tylko przedstawić pytania, które zostały zawarte w eksperymencie Arhura Arona.

Pytania – zestaw I

  1. Gdybyś miał/a możliwość zaproszenia do siebie na kolację dowolnej osoby na świecie – kto by to był?
  2. Czy chciał(a)byś być sławnym? W jaki sposób?
  3. Czy zanim do kogoś zadzwonisz, powtarzasz sobie w głowie co zamierzasz powiedzieć? Uzasadnij.
  4. Jaki byłby twój idealny dzień?
  5. Kiedy ostatnio śpiewałeś/aś do siebie? Kiedy dla kogoś innego?
  6. Gdybyś wiedział/a, że dożyjesz 90 lat i miał możliwość zachowania przez ostatnie 60 lat życia ciało bądź umysł 30 latka, co byś wybrał/a?
  7. Czy posiadasz jakieś sekretne przeczucie na temat tego w jaki sposób umrzesz?
  8. Nazwij trzy rzeczy, które wydaje ci się, że macie wspólne wraz z partnerem.
  9. Za co jesteś najbardziej wdzięczny/na w swoim życiu?
  10. Gdybyś mógł/mogła zmienić cokolwiek w tym, jak zostałeś/aś wychowany/a, co by to było?
  11. Opowiedz swojemu partnerowi/partnerce o swoim życiu wykorzystując 4 minuty. Zrób to wykorzystując jak najwięcej szczegółów
  12. Gdybyś jutro rano mógł/mogła obudzić się z nową zdobytą zdolnością, umiejętnością, jaka by ona była?

Pytania – zestaw II

  1. Gdyby kryształowa kula mogła powiedzieć ci prawdę na temat twojego życia i Ciebie, przyszłości, czy czegokolwiek innego co chciał(a)byś się dowiedzieć?
  2. Czy jest coś o czym od dawna marzysz żeby zrobić? Dlaczego tego jeszcze nie zrobiłeś/aś?
  3. Jakie jest największe osiągnięcie w twoim życiu?
  4. Co najbardziej cenisz w przyjaźni?
  5. Jakie jest twoje najcenniejsze wspomnienie?
  6. Jaki jest twoje najokropniejsze wspomnienie?
  7. Gdybyś się dowiedział(a), że umrzesz nagle w ciągu roku, czy zmienił(a)byś coś w swoim życiu? Dlaczego?
  8. Co dla Ciebie oznacza przyjaźń?
  9. Jakie znaczenie w Twoim życiu mają miłość i przywiązanie?
  10. Podzielcie się wraz z partnerem 5 pozytywnymi cechami jakie zauważacie u siebie nawzajem.
  11. Jak bardzo zżyta i przyjazna jest atmosfera w Twojej rodzinie? Czy uważasz, że Twoje dzieciństwo było szczęśliwsze niż innych osób?
  12. Co myślisz o swojej relacji z Matką?

Pytania – zestaw III

  1. Wypowiedz 3 twierdzenia zaczynające się od „my” (lub „oboje”). Np. „oboje mamy wrażenie że…”
  2. Dokończ zdanie „Chciałbym mieć osobę, z którą mógłbym dzielić…”
  3. Jeśli miał(a)byś zostać bliskim przyjacielem z partnerem na przeciwko, co ważnego o Tobie chciał(a)byś aby wiedział?
  4. Opowiedz partnerowi co w nim lubisz. Bądź bardzo szczery/a. Staraj się mówić rzeczy, których prawdopodobnie nie powiedział(a)byś nikomu obcemu.
  5. Podziel się z partnerem opowieścią o jakimś wstydliwym momencie ze swojego życia.
  6. Kiedy ostatnio płakałeś/aś przed drugą osobą? Kiedy w samotności?
  7. Powiedz partnerowi o czymś co w nim już polubiłeś/aś.
  8. Co by było gdyby wszystko było zbyt poważne, aby o tym żartować?
  9. Jeśli miał(a)byś dzisiaj umrzeć, bez możliwości skomunikowania się z kimkolwiek, czego najbardziej byś żałował(a) że komuś nie powiedziałeś/aś? Dlaczego jeszcze tego nie powiedziałeś/aś temu komuś?
  10. Dom, w którym posiadasz wszystkie swoje rzeczy spłonął. Po ocaleniu swoich bliskich i zwierząt masz jeszcze możliwość uratowania  jednej rzeczy. Co by to było?
  11. Ze wszystkich osób w twojej rodzinie, czyja śmierć była by dla Ciebie najtrudniejsza? Dlaczego?
  12. Podziel się z partnerem osobistym problemem i zapytaj go, w jaki sposób on by sobie z tym poradził? Zapytaj go również o to jak myśli, jak się czułeś/aś opowiadając o swoim problemie?

Dla odmiany pytania, które były zadawane w grupie kontrolnej, która odbywała tzw. pogawędkę dotyczyły bardziej powierzchownych spostrzeżeń, sytuacji np.

  • Kiedy ostatnim razem byłeś/aś w zoo
  • Opisz swoje zwierzę które masz lub miałeś/aś?
  • Gdzie zagranicę chciał(a)byś pojechać? Co wydaje ci się najciekawsze w tym miejscu
  • Czy czytasz gazety i którą preferujesz? Dlaczego
  • Co robiłeś/aś ostatniego lata?

Są to pytania, które często zadajemy osobom nowo poznanym, ale również bliższym i dalszym znajomym. Nie spowodują one, że zbliżymy się do siebie, z drugiej strony nie wymagają od nas, ani od partnera rozmowy zbyt wiele wysiłku. Czy to możliwe, że tylko dlatego zadajemy je częściej?

 

Autor: Piotr Schwarz na podstawie „The experimental Generation of Interpersonal Closeness: A procedure and Some Preliminary Findings”. Arthur Aron, Edward Melinat, Elaine N.Aron, Robert Darrin Vallone, Renee J. Bator.